Słodycze należą do ulubionych smakołyków najmłodszych. Jednak nadmiar cukru u dziecka może prowadzić do wielu problemów zdrowotnych. Jakie są objawy i skutki jedzenia słodyczy? Jak im zapobiegać i czym zastąpić cukier w diecie dziecka? Wyjaśniamy!
Spis treści:
- Dlaczego warto ograniczyć cukier w diecie dziecka?
- Ile cukru powinna zawierać dieta dziecka?
- Objawy nadmiaru cukru u dziecka
- Skutki jedzenia słodyczy
- Czym zastąpić cukier w diecie dziecka?
Dlaczego warto ograniczyć cukier w diecie dziecka?
W większości domów „coś słodkiego” jest zawsze pod ręką. Dzieci często otrzymują batonik w nagrodę, czy słodką przekąskę lub lody na poprawę humoru.
Trzeba jednak podkreślić, że cukier znajduje się nie tylko w słodyczach. Występuje w wielu produktach spożywczych: napojach gazowanych w tym wodach smakowych, owocach, zwłaszcza suszonych jak rodzynki, morele, sokach owocowych, jogurtach owocowych, serkach homogenizowanych, słodkich płatkach śniadaniowych, dżemach, ale także w pieczywie, ketchupie i innego typu żywności przetworzonej.
Choć cukier (sacharoza, dwucukier) oraz cukry proste (glukoza, fruktoza) są naturalnym i niezbędnym składnikiem diety każdego człowieka, to należy pamiętać, aby unikać zwiększonej podaży węglowodanów prostych (mono- i disacharydów). Ich ilość w diecie również powinna być ograniczona. W żywieniu najmłodszych normy spożycia cukru są przekraczane zbyt często.
W badaniach przeprowadzonych przez Katedrę Żywienia Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu w 2020 roku[1] aż 10% rodziców przyznało się do podawania słodyczy swojemu dziecku codziennie, a ponad 25% 3 do 4 razy w tygodniu.
Jednocześnie zauważono, że częste podawanie dzieciom słodzonych napojów, słodyczy i wód smakowych przyczynia się do zmniejszonej zawartości warzyw oraz innych pełnowartościowych produktów w ich diecie.
Inne przeprowadzone w ostatnich latach badania[2] wykazały, że aż 80% dzieci spożywa zdecydowanie zbyt dużo cukru – mowa tutaj o cukrze rafinowanym, klonowym, trzcinowym czy pochodzącym z melasy, który nie dostarcza organizmowi składników odżywczych. Taki rodzaj cukru zwiększa ryzyko zachorowania m.in. na cukrzycę, próchnicę czy otyłość.
Ile cukru powinna zawierać dieta dziecka?
Według aktualnych norm WHO[3] węglowodany (wszystkie, łącznie proste i złożone) powinny stanowić w diecie dzieci nie więcej niż 50-55% dziennej porcji kalorii, przy czym węglowodany proste – nie więcej niż 10% wszystkich kalorii – czyli do 25 g cukru na dobę.
Ponadto powinny być podawane w towarzystwie błonnika, którego bogatym źródłem są warzywa, owoce, pełne ziarno, otręby. A zatem zdrowiej jest zjeść świeżą pomarańczę niż wypić szklankę soku pomarańczowego, a także naturalne płatki zbożowe z dodatkiem otrąb niż słodzone płatki kukurydziane.
Cukry proste zawarte w słodyczach i słodzonych napojach to dla organizmu tzw.puste kalorie. Poza wartością kaloryczną nie wnoszą żadnych dodatkowych wartości dla organizmu. Dlatego warto ograniczać podaż słodyczy i słodzonych napojów oraz innych produktów, zawierających cukry proste.
Zamiast nich lepiej jest postawić na zdrowe przekąski, które mają w swoim składzie cukry złożone, a także inne wartościowe składniki odżywcze.
Objawy nadmiaru cukru u dziecka
Jednym z najczęściej występujących objawów nadmiaru cukru u dziecka są problemy z koncentracją.
Zjedzenie słodyczy podnosi poziom energii w szybkim tempie, jednak równie szybko doprowadza do jej spadku. Początkowy zapał i skupienie w krótkim czasie przechodzą w zmęczenie, niepokój i trudności w skoncentrowaniu się.
Co istotne, uczucie mocy, występujące początkowo po spożyciu cukru, sprawia, że maluchy szybko się od niego uzależniają, reagując agresją i histerią na odmowę podania kolejnego batonika.
Skutki jedzenia słodyczy
Powszechnie wiadomo, że nadmiar cukru u dzieci może prowadzić do próchnicy, otyłości i zwiększonej zachorowalności na cukrzycę typu drugiego[4]. Zbyt duża podaż cukru w diecie ma negatywny wpływ również na rozwój i odporność dziecka.
Oto negatywne skutki zbyt częstego jedzenia słodyczy, które występują najczęściej, a przy tym są najbardziej niebezpieczne:
1. Problemy z odpornością
Jak podaje Health Services z Uniwersytetu Columbia[5], po zjedzeniu 100 g cukru limfocyty odpowiedzialne za reakcje obronne organizmu stają się o 40% mniej skuteczne, nawet do 5 godzin po jego spożyciu.
Z kolei noblista Linus Pauling[6] odkrył, że biały cukier zaburza działanie witaminy C, konkurując z nią o miejsce w komórkach odpornościowych organizmu, przez co mniejsze ilości witaminy dostają się do systemu immunologicznego.
2. Nadwaga lub otyłość
Szacuje się, że polskie dzieci poniżej 10 roku życia przyjmują dziennie ekwiwalent nawet 19 łyżeczek cukru[7]. Przy zalecanych 6, to ponad trzykrotne przekroczenie normy.
Nadmiar cukru w diecie to jedna z głównych przyczyn nadwagi i otyłości. W Polsce problemy z wagą mają nawet dzieci poniżej 3. roku życia[8]. Nadmierne kilogramy to nie tylko kwestia estetyki. Generują bowiem szereg poważnych chorób, m.in. takich jak[9]:
- cukrzyca typu 2;
- kamica żółciowa;
- choroby układu krążenia (nadciśnienie tętnicze, choroba wieńcowa).
3. Próchnica
Częste spożycie cukrów prostych, zwłaszcza sacharozy, sprzyja wytworzeniu w jamie ustnej warunków, przyspieszających rozwój bakterii[10].
Zwiększone stężenie cukru powoduje wzrost metabolizmu bakterii, wzmożoną glikolizę i wytwarzanie kwasu mlekowego, prowadzącego do zakwaszania płytki nazębnej i demineralizacji tkanek twardych zęba, a także do polimeryzacji cukrów, które w nowej formie są głównym elementem spajającym kamień nazębny.
Próchnica wczesna[11] pojawia się już na zębach mlecznych, niszcząc dużą powierzchnię zębów w bardzo krótkim czasie. Próchnica wczesnego dzieciństwa często objawia się już u kilkulatków. Może ona mieć związek ze stosowaniem słodzonych kaszek i innych słodkich produktów płynnych w ich diecie.
4. Problemy z nauką
Spożycie słodkiej przekąski lub wypicie słodzonego napoju bardzo szybko podnosi glikemię krwi, czyli ilość glukozy krążącej w krwioobiegu.
Naukowcy Szkoły Medycznej Uniwersytetu Harwardzkiego[12] wykazali, że im wyższy jest poziom cukru we krwi, tym mniej jej dociera do mózgu. Skutkuje to spadkiem dotlenienia i odżywienia mózgu, co może powodować problemy z koncentracją, skupieniem uwagi, pamięcią czy nauką.
Ponadto australijscy naukowcy z Uniwersytetu Adelaide[13] zauważyli, że iloraz inteligencji u ośmiolatków, które spożywały we wczesnym dzieciństwie dużo słodkich napojów i potraw był niższy o dwa punkty, niż w grupie ich rówieśników, którym rodzice ograniczali spożycie cukru.
Amerykańscy badacze potwierdzili tę teorię[14]. Wykazali oni, że dzieci karmione przez rodziców słodyczami i fast foodami miały IQ nawet do 5 punktów niższe, niż ich zdrowo odżywiający się rówieśnicy.
5. Ryzyko wystąpienia przewlekłych chorób
Nadmiar cukru w diecie może dokonywać spustoszeń w organizmie[15]. Podstęp polega na tym, że pogorszenie zdrowia będzie następowało bardzo powoli (początkowo w niezauważalny sposób).
Najczęstszym skutkiem zbyt dużego spożycia cukru przez dzieci może być nadwaga/otyłość i cukrzyca typu drugiego.
Istnieje również znaczna ilość schorzeń, które objawiają się dopiero w wieku dorosłym, a mogą wynikać z nadmiaru cukru w dziecięcej diecie.
Do najczęstszych schorzeń należą:
- hipercholesterolemia (miażdżyca);
- choroba wieńcowa;
- nadciśnienie tętnicze;
- hiperlipidemia;
- niealkoholowe stłuszczenie wątroby.
Według Europejskiego Urzędu ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) do najbardziej szkodliwych produktów spożywczych należą słodzone napoje[16]. Często bowiem nie są one uznawane za przekąskę i podaje się je dzieciom bez ograniczeń.
Czym zastąpić cukier w diecie dziecka?
Spożywanie słodkich ciasteczek, cukierków czy słodzonych napojów sprawia dziecku przyjemność. Dlatego eliminując z diety cukrowe przekąski, warto zastąpić je czymś równie smacznym i zdrowym jednocześnie.
Co zatem można podsunąć dziecku zamiast batonika lub słodkiego napoju?
- ksylitol zamiast białego cukru – Amerykańska Akademia Stomatologii Dziecięcej (AAPD) zaleca stosowanie ksylitolu u dzieci z wysokim ryzykiem próchnicy. U dzieci poniżej 4 roku życia zaleca się dawkę 3-8 g ksylitolu dziennie[17]. Można wprowadzić również erytrol lub stewię. Wykorzystując te produkty, da się piec ciasta czy robić dżemy i galaretki;
- suszone i świeże daktyle to świetny zamiennik – oprócz słodkiego smaku zawierają dużo potasu, błonnika i związków działających przeciwzapalnie;
- suszone morele to również słodka zamiana dla cukru – należy pamiętać, żeby nie zawierały one konserwantów, takich jak: dwutlenek siarki i siarczyny;
- owoce – sprawdzą się zarówno świeże owoce (maliny, banany, melony), jak i suszone (rodzynki i śliwki).
Do diety najmłodszych można włączyć również żelki witaminowe Bodymax Bodymisie, które nie zawierają cukru, ani konserwantów. Jest to pyszna multiwitamina, która dostarcza najbardziej potrzebnych witamin i minerałów. Co ważne, może być stosowana nie tylko przez dzieci, ale także przez dorosłych.
Temat witamin dla dzieci został szerzej poruszony w tym artykule.
Cukier znajduje się niemal w każdym produkcie spożywczym. Nie ma więc potrzeby, by dostarczać jego dodatkowej ilości w postaci batoników, słodzonych napojów czy innych dosładzanych przekąsek.
W trosce o zdrowie dzieci warto wprowadzić zdrowe standardy żywieniowe od najmłodszych lat i ograniczyć zawartość cukru w ich codziennej diecie. Przełoży się to z pewnością na lepsze zdrowie i samopoczucie także w wieku dojrzałym.
Bibliografia:
[1] https://www.researchgate.net/profile/Monika-Mackow/publication/353104359_ZRODLA_POKARMOWE_WEGLOWODANOW_W_DIECIE_DZIECI_W_WIEKU_2-6_LAT_A_SWIADOMOSC_RODZICOW_NA_TEMAT_ICH_ZAWARTOSCI_W_PRODUKTACH_SPOZYWCZYCH_FOOD_SOURCES_OF_CARBOHYDRATES_IN_THE_DIET_OF_CHILDREN_AGED_2-6_AND_/links/60e74da7b8c0d5588ce2db51/ZRODLA-POKARMOWE-WEGLOWODANOW-W-DIECIE-DZIECI-W-WIEKU-2-6-LAT-A-SWIADOMOSC-RODZICOW-NA-TEMAT-ICH-ZAWARTOSCI-W-PRODUKTACH-SPOZYWCZYCH-FOOD-SOURCES-OF-CARBOHYDRATES-IN-THE-DIET-OF-CHILDREN-AGED-2-6-AND.pdf
[2] Ibidem
[3] Dobrzańska A., Charzewska J., Weker,H., Socha P., Mojska H, Książyk J., Gajewska D., Szajewska H.,Stolarczyk A., Marć M., Czerwionka-Szaflarska M., Ryżko J., Wąsowska-Królikowska K., Chwojnowska Z., Chybicka A., Horvath A., Socha J.: Normy żywienia zdrowych dzieci w 1-3. roku życia – stanowisko polskiej grupy ekspertów.
[4] Kłosiewicz-Latoszek L., Cybulska B.: Cukier a ryzyko otyłości, cukrzycy i chorób sercowo-naczyniowych. Problem Hig Epidemiol 2011; 92 (2)
[5] Hemila H, Chalker E. Vitamin C for preventing and treating the common cold. Cochrane Database Syst Rev. 2013;1:CD000980
[6] https://lpi.oregonstate.edu/mic/vitamins/vitamin-C
[7] Kwiecień M., Winiarska-Mieczan A., Kwiatkowska K. i wsp.: Ocena zwyczajów żywieniowych dzieci w wieku szkolnym w aspekcie występowania otyłości. Probl Hig Epidemiol 2017
[8] Weker H., Więch M., „Potrzeba wczesnej interwencji żywieniowej u dzieci z otyłością prostą” : (2004), „Fizjologiczne uwarunkowania postępowania dietetycznego”. Wydawnictwo SGGW, Warszawa
[9] FlynnM., McNeil D., Maloff B., Mutasingwa D., Wu M., Ford C., Tough S. (2006): “Reducing obesity and related chronic disease risk in children and youth: a synthesis of evicence with best practices recommendations”. Obesity Review, 7, Suppl 1
[10] Zbigniew Jańczuk: Próchnica zębów: zapobieganie, klinika i leczenie. Warszawa: Wyd. Lekarskie PZWL, 1994
[11] Francesco Di Pierro i inni, Cariogram outcome after 90 days of oral treatment with Streptococcus salivarius M18 in children at high risk for dental caries: results of a randomized, controlled study, „Clinical, Cosmetic and Investigational Dentistry”, 7, 2015
[12] Doyle R.: The history of adult attention – deficit / hyperactivity disorder. Psychiatr Clin North Am 2004; 27
[13] Intake, sources, and determinants of free sugars intake in Australian children.Matern Child Nutrition. 2019 Apr;15(2):e12692. doi: 10.1111/mcn.12692. Epub 2018 Oct 18.
[14] Gillis L.J., Kennedy L.C., Gillis A.M.,Bar-Or O.: Relationship between juvenile obesity, dietary energy and fat intake and physical activity. Int. J. Obes.2002
[15] Włodarek D., Lange E., Kozłowska L., Głąbska D., Dietoterapia, Warszawa, Wyd. Lek. PZWL, 2014
[16] Askew, K. ‘Intake of added and free sugars should be as low as possible’: EFSA confirms sugar consumption a risk factor in chronic diseases. Pobrane z: https://www.foodnavigator.com/ (22.07.2021)
[17] Xylitol, Calorie Control Council [zarchiwizowane z http://www.caloriecontrol.org/sweeteners-and-lite/polyols/xylitol] 2010-12-06