Stres oksydacyjny jest cichym niszczycielem komórek organizmu człowieka. Jeśli utrzymuje się zbyt długo, może wywołać uszkodzenia w tkankach, a w szerszym ujęciu do rozwoju nadciśnienia tętniczego czy chorób neurodegeneracyjnych. Czym jest stres oksydacyjny? Jakie są przyczyny stresu oksydacyjnego i możliwe skutki? Wyjaśniamy!

Co to jest stres oksydacyjny?

Stres oksydacyjny jest stanem braku równowagi między tworzeniem wolnych rodników a ich neutralizacją.

Wolne rodniki powstają naturalnie w naszym organizmie w wyniku przemian metabolicznych, głównie w procesie oddychania komórkowego. To niezwykle reaktywne cząsteczki, które gdy są generowane w zbyt dużych ilościach (i gdy nie zostają szybko neutralizowane przez odpowiednie mechanizmy komórkowe), mogą niszczyć prawidłowe struktury komórek )białka, tłuszcze, a także DNA).

Przewlekły nadmiar wolnych rodników może przyczyniać się do rozwoju wielu chorób, m.in. układu krążenia czy neurodegeneracyjnych, a w skrajnych przypadkach prowadzić do mutacji w komórkowym DNA i rozwoju zmian nowotworowych.

Jakie są przyczyny stresu oksydacyjnego?

Przyczyn stresu oksydacyjnego jest bardzo wiele. Zalicza się do nich przede wszystkim:

  • nieprawidłową dietę, bogatą w produkty przetworzone, cukry proste i tłuszcze;
  • brak aktywności fizycznej, siedzący tryb życia;
  • zanieczyszczenie powietrza pyłami i chemikaliami;
  • niektóre choroby, np. nowotwory złośliwe;
  • starszy wiek.

Kto jest narażony na działanie stresu oksydacyjnego?

Na działanie stresu oksydacyjnego najbardziej narażone są osoby:

  • palące papierosy i przewlekle nadużywające alkoholu;
  • otyłe;
  • stosujące dietę bogatą w tłuszcze nasycone, cukry proste i produkty wysokoprzetworzone;
  • stosujące niektóre leki;
  • wystawione na działanie zanieczyszczeń powietrza, smogu, chemikaliów i metali ciężkich w miejscu pracy;
  • mające na co dzień kontakt z pestycydami[1].

Objawy stresu oksydacyjnego

Do objawów stresu oksydacyjnego zalicza się m.in.:

  • uciążliwe uczucie zmęczenia;
  • nadmierną senność;
  • problemy żołądkowo-jelitowe (np. zgaga czy zaparcia);
  • trudności z pamięcią i koncentracją;
  • bóle kostno-stawowe;
  • przedwczesne starzenie się skóry i innych narządów;
  • bóle głowy i nadwrażliwość na dźwięki;
  • podatność organizmu na infekcje.

Skutki stresu oksydacyjnego

Stres oksydacyjny wywiera bardzo poważne skutki w organizmie. Sprzyja rozwojowi wielu chorób, m.in. chorób serca, schorzeń neurodegeneracyjnych czy problemów ze wzrokiem. Nadmiar wolnych rodników sprzyja również rozwojowi przewlekłego stanu zapalnego w organizmie.

1. Choroby serca

Nadmiar wolnych rodników tlenowych w komórkach organizmu może skutkować rozwojem wielu chorób serca.

Skutki działania stresu oksydacyjnego na układ krążenia to m.in.:

  • sprzyjanie rozwojowi nadciśnienia tętniczego, 
  • miażdżycy, 
  • niewydolności serca
  • zawału serca[2].

Nadmiar rodników tlenowych utrudnia rozszerzanie się żył i tętnic oraz sprzyja uszkodzeniom śródbłonka, wyściełającego ich wnętrze. Może sprzyjać również rozwojowi przewlekłego stanu zapalnego w naczyniach.

2. Zaburzenia metaboliczne

Stres oksydacyjny pełni niezwykle ważną rolę w rozwoju chorób metabolicznych, przede wszystkim w cukrzycy. Przewlekle utrzymujący się zbyt duży poziom glukozy u osób z cukrzycą aktywuje wiele procesów utleniania w organizmie, co zaburza pracę licznych komórek i tkanek[3].

Zmiany w obrębie śródbłonka naczyń sprzyjają ich uszkodzeniu, co po pewnym czasie może skutkować rozwojem mikro- i/lub makroangiopatii (trwałe uszkodzenie naczyń tętniczych)[4].

3. Pogorszenie stanu skóry

W obrębie komórek skóry i naskórka również dochodzi do powstawania wolnych rodników tlenowych. Największym ich źródłem jest promieniowanie UV.

Z tego powodu coraz częściej mówi się o zjawisku fotostarzenia się skóry, czyli przyspieszenia procesu starzenia w wyniku nadmiernej ekspozycji na promieniowanie słoneczne[5]. Odpowiedzialne za nie są właśnie wolne rodniki.

Skutkiem stresu oksydacyjnego na skórę może być nadmierna suchość skóry, przedwczesne powstawanie zmarszczek, zaburzone funkcjonowanie bariery hydrolipidowej, a także zmniejszenie liczby włókien kolagenowych[6].

4. Schorzenia oczu

Stres oksydacyjny bierze również udział w rozwoju wielu chorób oczu, wpływając toksycznie na siatkówkę i inne struktury oka.

Do schorzeń tych zalicza się m.in.:

  • jaskrę;
  • zaćmę;
  • zwyrodnienie plamki żółtej;
  • retinopatię cukrzycową;
  • zator żyły siatkówkowej[7].

5. Choroby neurologiczne

W komórkach nerwowych obecnych jest mniej enzymów przeciwutleniających, co w połączeniu z dużym zużyciem tlenu sprzyja nadmiernej produkcji wolnych rodników.

Z tego powodu wiadomo, że stres oksydacyjny pełni rolę w rozwoju wielu chorób układu nerwowego. Sprzyja m.in. chorobie Alzheimera, Parkinsona i stwardnieniu zanikowemu bocznemu[8].

Jak zapobiegać stresowi oksydacyjnemu?

Stresowi oksydacyjnemu można zapobiegać głównie dzięki zmianom w stylu życia. Bardzo ważna jest odpowiednia dieta bogata w produkty zawierające antyoksydanty. Są to związki, które unieszkodliwiają wolne rodniki i pomagają zapobiegać gromadzeniu się ich nadmiernej ilości w komórkach.

Równie ważne są: regularna aktywność fizyczna i powstrzymywanie się od używek (papierosów czy alkoholu).

Dieta na stres oksydacyjny

Zapobieganie stresowi oksydacyjnemu trzeba zacząć od kuchni. Wiele produktów stanowi bowiem źródło naturalnych antyoksydantów – witaminy A, C, E, selenu, cynku, flawonoidów i karotenoidów. Związki te przyczyniają się do zmniejszenia ilości wolnych rodników w komórkach.

Warto więc dbać każdego dnia o odpowiednio zbilansowaną dietę, bogatą w witaminy i minerały. W szczególności na naszych talerzach powinny się znaleźć:

Suplementacja witamin A, C i E

Jeżeli na co dzień trudno nam jest dostarczać odpowiednie ilości witamin A, C i E wraz z pożywieniem, można wspomóc się suplementami diety.

Warto wybierać produkty przebadane i dobrej jakości, jak np. Bodymax Plus. Zawiera on witaminy antyoksydacyjne (m.in. C i E), a ponadto cynk i szereg innych witamin oraz minerałów.

Dla dzieci powyżej 3 roku życia dobrym wyborem mogą być witaminy w formie żelków, np. Bodymax Bodymisie. Są to żelki o kształcie misia, które mają pyszny, owocowy smak, a ponadto są łatwe do połknięcia. Zawierają m.in. witaminę C i E. Sprawdzą się szczególnie u dzieci, które mają problem z połknięciem tabletek lub kapsułek.

Bibliografia:

[1] Eske J., How does oxidative stress affect the body? [na:] „Medicalnewstoday.com”, https://www.medicalnewstoday.com/articles/324863#prevention, 3 kwietnia 2019 r.

[2] Koczurkiewicz-Adamczyk P., Gąsiorkiewicz B., Pękala E., Bojdo P., The role of oxidative stress in the etiology of selected civilization diseases, „Farmacja Polska” t. 77 nr 2 (2021), DOI: https://doi.org/10.32383/farmpol/134797.

[3] Giacco F., Brownlee M., Oxidative Stress and Diabetic Complications, „Circulation Research” t. 107 nr 9 (2010), DOI: https://doi.org/10.1161/circresaha.110.223545, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2996922/.‌

[4] Ibidem

[5] Rinnerthaler M., Bischof J., Maria Karolin Streubel, i in., Oxidative Stress in Aging Human Skin, „Biomolecules” t. 5 nr 2 (2015), DOI: https://doi.org/10.3390/biom5020545, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4496685/.

[6] Ibidem

[7] Masuda T., Masamitsu Shimazawa, Hara H., Retinal Diseases Associated with Oxidative Stress and the Effects of a Free Radical Scavenger (Edaravone), „Oxidative Medicine and Cellular Longevity” t. 2017 (2017), DOI: https://doi.org/10.1155/2017/9208489, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5286467/.

[8] Ibidem