Kwas pantotenowy i witamina B5 są różnymi nazwami na ten sam związek chemiczny, który jest niezbędny dla prawidłowego funkcjonowania organizmu człowieka. Co to jest kwas pantotenowy i gdzie występuje witamina B5? W jakich produktach jest go najwięcej? Wyjaśniamy!

Co to jest kwas pantotenowy?

Kwas pantotenowy, zwany również witaminą B5, to składnik odżywczy niezbędny do prawidłowego funkcjonowania wszystkich komórek organizmu. Należy do witamin z grupy B i – podobnie jak one – jest rozpuszczalny w wodzie. Uczestniczy w licznych przemianach metabolicznych oraz wspiera funkcjonowanie skóry i innych narządów.

Niedobór bądź nadmiar witaminy B5 obserwowany jest rzadko, jednak gdy już się rozwinie, może nieść ze sobą poważne konsekwencje dla zdrowia.

Właściwości witaminy B5

Witamina B5 pełni w organizmie człowieka wiele istotnych funkcji. Jest składnikiem licznych enzymów, które uczestniczą w przemianach białek, tłuszczy i innych składników odżywczych.

Wspiera ponadto prawidłowe funkcjonowanie skóry i włosów, a także wspomaga gojenie się ran. Kwas pantotenowy ma również wpływ na układ immunologiczny i układ nerwowy.

Witamina B5 na skórę

Działanie kwasu pantotenowego na skórę jest wielokierunkowe. Wspiera prawidłowe różnicowanie się komórek naskórka oraz przyczynia się do normalizacji jego rogowacenia[1]. Dodatkowo ma właściwości wspierające gojenie ran oraz łagodzące podrażnienia[2].

Kwas pantotenowy na włosy

Wśród właściwości witaminy B5 nie można również zapomnieć o jej wpływie na włosy. Kwas pantotenowy wspiera podziały komórek w cebulkach włosowych oraz wspiera prawidłowy przebieg cyklu włosowego[3]. Dzięki temu przyczynia się do pobudzenia wzrostu włosów oraz ograniczenia ich wypadania[4].

Kwas pantotenowy na odporność

Podejrzewa się również, że do właściwości kwasu pantotenowego może należeć również wpływ na układ odpornościowy.

Witamina B5 pobudza komórki śródbłonka naczyniowego do produkcji cytokin, co może być pomocne w walce z infekcjami bakteryjnymi. W badaniach na myszach wykazano także, że witamina B5 wspiera procesy różnicowania się komórek immunologicznych, m.in. makrofagów i limfocytów T[5].

Kwas pantotenowy na zmęczenie

Jako kofaktor wielu enzymów witamina B5 uczestniczy w przemianach białek, tłuszczy, aminokwasów i kwasów nukleinowch. Funkcję tę pełni także w komórkach nerwowych[6].

Ponadto bierze udział w syntezie hormonów steroidowych i neuroprzekaźników.

Utrzymywanie odpowiedniego poziomu witaminy B5 może zatem przyczynić się do zmniejszenia zmęczenia, tak fizycznego, jak i psychicznego.

Przeczytaj również: Witaminy na zmęczenie i brak energii — jakie wybrać, gdy brak nam sił?

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B5

Dzienne zapotrzebowanie na witaminę B5 zależy przede wszystkim od wieku. Wzrasta ponadto u kobiet ciężarnych oraz kobiet w okresie laktacji.

Zalecane spożycie przedstawia się następująco:

  • niemowlęta do 6 miesiąca życia – 1,7 mg dziennie;
  • niemowlęta do ukończenia 1 roku życia – 1,8 mg dziennie;
  • dzieci w wieku 1-3 lat – 2 mg dziennie;
  • dzieci w wieku 4-8 lat – 3 mg dziennie;
  • dzieci w wieku 9-13 lat – 4 mg dziennie;
  • osoby powyżej 14 roku życia – 5 mg dziennie;
  • kobiety ciężarne – 6 mg dziennie;
  • kobiety karmiące piersią – 7 mg dziennie[7].

Osoby zdrowe, stosujące na co dzień dietę bogatą w kwas pantotenowy, mają stosunkowo niskie ryzyko niedoboru tego pierwiastka w organizmie. Dodatkowa suplementacja w ich przypadku nie jest więc najprawdopodobniej potrzebna.

Po suplementy z kwasem pantotenowym warto sięgnąć w momencie, gdy wystąpią jego niedobory w organizmie, spowodowane np. nasilonym stresem, chorobą bądź ubogą dietą.

Na rynku dostępne są liczne preparaty zawierające witaminę B5. Najczęściej można ją kupić w formie preparatu wielowitaminowego.

Jednym z takich produktów są tabletki Bodymax Plus z ekstraktem z żeń-szenia, który obok kwasu pantotenowego zawiera również inne, niezbędne minerały i witaminy, w tym witaminy z grupy B, witaminę A, C, E, żelazo i cynk.

Gdzie występuje witamina B5?

Witamina B5 występuje w produktach mięsnych, zbożowych i niektórych warzywach.

Do najbogatszych źródeł kwasu pantotenowego zalicza się m.in.:

  • wątróbkę;
  • mięso wieprzowe;
  • mięso z kurczaka;
  • tuńczyka;
  • grzyby;
  • nasiona słonecznika;
  • produkty pełnoziarniste i razowe, np. płatki owsiane, brązowy ryż czy kasze[8].

W czym witaminy B5 warto jeszcze szukać? Spore jej ilości zawierają brokuły, kapusta, pomidory i jabłka.

Ponadto w mniejszych bądź większych ilościach jest ona dostępna praktycznie we wszystkich produktach spożywczych.

Kwas pantotenowy jest wchłaniany z przewodu pokarmowego w ok. 40-60%[9].

Obróbka termiczna prowadzi do znacznej (od 20 do nawet 80%.) utraty tego składnika odżywczego[10].

Nadmiar kwasu pantotenowego

Przedawkowanie kwasu pantotenowego bardzo rzadko wiąże się z poważnymi konsekwencjami dla zdrowia. Najczęściej przebiega zupełnie bezobjawowo.

Zdarza się jednak, że przy bardzo dużych dziennych dawkach pojawiają się uporczywe objawy, głównie ze strony przewodu pokarmowego.

Przyczyny nadmiaru kwasu pantotenowego

Główną przyczyną przedawkowania kwasu pantotenowego jest jego niewłaściwa i długotrwała suplementacja dawkami kilkudziesięciokrotnie przekraczającymi dzienne zapotrzebowanie[11].

Toksyczny poziom witaminy B5 może się pojawić również u osób ze schyłkową niewydolnością nerek, u których wydalanie nadmiaru tej witaminy jest upośledzone[12].

Objawy nadmiaru kwasu pantotenowego

Nadmiar kwasu pantotenowego rzadko daje poważne objawy. Przy przyjmowaniu bardzo dużych ilości, przekraczających 10 gramów dziennie, mogą pojawić się łagodne biegunki czy nudności[13].

Skutki nadmiaru kwasu pantotenowego

Nadmiar kwasu pantotenowego zazwyczaj nie wiąże się z trwałymi skutkami dla zdrowia. Bardzo rzadko może być przyczyną przejściowych zaburzeń rytmu serca, rozpadu mięśni i żółtaczki[14].

Niedobór kwasu pantotenowego

Produkty, gdzie występuje witamina B5, są bardzo liczne. Z tego powodu niedobór kwasu pantotenowego pojawia się niezwykle rzadko. Może jednak wystąpić u osób predysponowanych – daje wtedy mało specyficzne, jednak uciążliwe objawy.

Przyczyny niedoboru kwasu pantotenowego

Do podstawowych przyczyn niedoboru witaminy B5 zalicza się niedożywienie i wszelkie choroby, które mogą do niego doprowadzić. Są to przede wszystkim choroby zapalne jelit, mukowiscydoza czy też stan po operacji resekcji jelita. Ponadto niektóre mutacje genetyczne mogą upośledzać metabolizm kwasu pantotenowego.

Objawy niedoboru witaminy B5

Do objawów niedoboru kwasu pantotenowego zalicza się:

  • bóle głowy;
  • zmęczenie;
  • łatwe irytowanie się;
  • problemy ze snem;
  • nudności;
  • skurcze mięśni.

Skutki niedoboru kwasu pantotenowego

Niedobór kwasu pantotenowego zazwyczaj nie pozostawia po sobie trwałych następstw. Uciążliwe objawy mijają zazwyczaj po kilku dniach od włączenia odpowiedniego leczenia.

Warto pamiętać, że diagnostyka niedoboru bądź nadmiaru witamin powinna opierać przede wszystkim się na badaniach laboratoryjnych, a nie wyłącznie na dość nieswoistych objawach. W każdym przypadku, w pierwszej kolejności udaj się do lekarza, który zaleci dalszą diagnostykę.

Bibliografia:

[1] Kobayashi D., Miho Kusama, Onda M., Norimichi Nakahata, The Effect of Pantothenic Acid Deficiency on Keratinocyte Proliferation and the Synthesis of Keratinocyte Growth Factor and Collagen in Fibroblasts, „Journal of Pharmacological Sciences” t. 115 nr 2 (2011), DOI: https://doi.org/10.1254/jphs.10224sc, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21258175/.

[2] Europe PMC, Europe PMC [na:] „Europepmc.org”, https://europepmc.org/article/med/22487447, 2016 r.

[3] Wang Z., Nan W., Si H., i in., Pantothenic acid promotes dermal papilla cell proliferation in hair follicles of American minks via inhibitor of DNA Binding 3/Notch signaling pathway, „Life Sciences” t. 252 (2020), DOI: https://doi.org/10.1016/j.lfs.2020.117667, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32304761/.‌

[4] Jae Young Shin, Kim J., Choi Y.-H., i in., Dexpanthenol Promotes Cell Growth by Preventing Cell Senescence and Apoptosis in Cultured Human Hair Follicle Cells, „Current Issues in Molecular Biology” t. 43 nr 3 (2021), DOI: https://doi.org/10.3390/cimb43030097, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34698060/.‌

[5] He W., Hu S., Du X., i in., Vitamin B5 Reduces Bacterial Growth via Regulating Innate Immunity and Adaptive Immunity in Mice Infected with Mycobacterium tuberculosis, „Frontiers in Immunology” t. 9 (2018), DOI: https://doi.org/10.3389/fimmu.2018.00365, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/29535733/.

[6] Stefano Patassini, Begley P., Xu J., i in., Cerebral Vitamin B5 (D-Pantothenic Acid) Deficiency as a Potential Cause of Metabolic Perturbation and Neurodegeneration in Huntington’s Disease, „Metabolites” t. 9 nr 6 (2019), DOI: https://doi.org/10.3390/metabo9060113, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6630497/.‌

[7] Office of Dietary Supplements – Pantothenic Acid [na:] „Nih.gov”, https://ods.od.nih.gov/factsheets/PantothenicAcid-HealthProfessional/#h3, 2020 r.

[8] Ibidem

[9] Ibidem

[10] Ibidem

[11] Pantothenic Acid – Vitamin B5 [na:] „The Nutrition Source”, https://www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/pantothenic-acid-vitamin-b5/, 11 sierpnia 2020 r.

[12] Ibidem

[13] Ibidem

[14] Sanvictores T., Chauhan S., Vitamin B5 (Pantothenic Acid) [na:] „Nih.gov”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK563233/, 19 czerwca 2023 r.