Polifenole to związki powszechnie występujące w produktach roślinnych. Wzbudzają ogromne zainteresowanie w świecie nauki dzięki swoim wyjątkowym właściwościom i wpływie na organizm człowieka. Co to są polifenole i jakie pełnią funkcje? Jakie znamy produkty bogate w polifenole i gdzie jest ich najwięcej? Wyjaśniamy!

Czym są polifenole?

Polifenole to liczna grupa związków chemicznych występujących w przyrodzie, które mimo podobnej budowy, wykazują wiele różnorodnych właściwości chemicznych i biologicznych. 

Wśród polifenoli wyróżnia się kilka podgrup związków, m.in. flawony, flawonole, flawanole, antocyjanidyny i chalkony. 

Ich pierwotną funkcją jest nadawanie barwy warzywom i owocom, a część z nich (np. kwasy fenolowe) ma również intensywny zapach. Jednak na przestrzeni ostatnich lat okazało się, że polifenole pełnią dodatkowo istotne funkcje w organizmie człowieka. Mają one bowiem wiele właściwości prozdrowotnych.

Właściwości polifenoli

Polifenole wykazują korzystny wpływ na organizm człowieka i jego witalność. Przede wszystkim są antyoksydantami i wymiatają nadmiar wolnych rodników tlenowych z organizmu. Ponadto mają działanie przeciwzapalne dzięki wpływaniu na produkcję cytokin i aktywność komórek układu odpornościowego. 

Dodatkowo mogą wykazywać właściwości przeciwnowotworowe, przeciwdrobnoustrojowe, a także przyczyniać się do ograniczenia rozwoju m.in. chorób układu krążenia i skóry.

Polifenole jako antyoksydanty

Polifenole pełnią w organizmie funkcję antyoksydantów i chronią organizm przed nadmiarem wolnych rodników tlenowych. Rolę tę warunkuje zdolność flawonoidów do chelatowania jonów żelaza i miedzi, będących katalizatorami reakcji powstawania wolnych rodników. Ponadto wpływają hamująco na enzymy uczestniczące w tym procesie. 

Polifenole na alergię

Niektóre polifenole obecne w pożywieniu mają właściwości przeciwalergiczne i przeciwhistaminowe. Są to m.in. kurkumina obecna w kurkumie czy katechiny, których źródłem jest zielona herbata. Związki te w badaniach na komórkach in-vitro hamowały degranulację mastocytów, czyli uwalnianie z tych komórek mediatorów reakcji alergicznej, np. histaminy. 

Brakuje jednak podobnych badań z udziałem człowieka, z tego powodu trudno jest wyciągnąć ostateczne wnioski odnośnie właściwości przeciwalergicznych polifenoli. Obecne dane wskazują jednak na to, że są one obiecującym materiałem na naturalne substancje, które mogą pomóc w łagodzeniu objawów m.in. alergicznego nieżytu nosa.

Polifenole na serce i układ krążenia

Wśród właściwości polifenoli wyróżnia się również ich korzystny wpływ na serce i układ krążenia. Związki te ograniczają tworzenie się blaszek miażdżycowych dzięki hamowaniu utleniania cząsteczek „złego” cholesterolu – LDL. Osoby, które spożywają duże ilości polifenoli w diecie, są narażone na mniejsze ryzyko rozwoju choroby wieńcowej i innych chorób układu krążenia.

Polifenole na odchudzanie

Polifenole są również związkami, które przy stosowaniu odpowiedniej diety i aktywności fizycznej mogą wspomóc odchudzanie. 

Badania na modelach zwierzęcych wykazały, że związki te przyczyniają się do ograniczenia wchłanianie tłuszczy w jelicie, wpływają na metabolizm kwasów tłuszczowych, pomagają obniżyć poziom trójglicerydów i cholesterolu we krwi. Mechanizmy te mogą potencjalnie przyczynić się do wsparcia procesu odchudzania i ułatwienia spadku wagi.

Niestety na chwilę obecną brak jest badań, czy mechanizmy obserwowane na zwierzętach mają również swoje odzwierciedlenie w organizmie człowieka. Nie można więc wyciągnąć jednoznacznych wniosków odnośnie skuteczności polifenoli w odchudzaniu.

Polifenole na trawienie

Niektóre polifenole wykazują właściwości prebiotyczne, czyli wpływające korzystnie na mikroflorę jelitową. Zalicza się do nich m.in. kwasy fenolowe czy flawonoidy – polifenole w herbacie, a w sporych ilościach te obecne także w warzywach i owocach. 

Ze względu na to, że nie ulegają one trawieniu w żołądku czy w jelicie cienkim, przechodzą w ok. 95% do postaci niezmienionej do jelita grubego. Tam są pokarmem dla symbiotycznych bakterii, które dzięki nim sprawniej produkują hormony miejscowo usprawniające funkcjonowanie jelita.

Polifenole na pamięć i koncentrację

Polifenole wykazują ogromny wpływ na prawidłową pracę mózgu i całego układu nerwowego. 

Wśród ich właściwości wymienia się m.in.:

  • ochronę tkanki nerwowej przed szkodliwym wpływem neurotoksyn;
  • ograniczanie stanu zapalnego w obrębie mózgu;
  • wspieranie zdolności poznawczych, m.in. pamięci, uczenia się i koncentracji;
  • wpływ neuromodulujący i neuroprotekcyjny;
  • spowalnianie postępu demencji i starzenia się neuronów.

Warto wspomnieć, że możemy wspomóc swoją pamięć i koncentrację, sięgając po suplement diety Bodymax Pełna Koncentracja. Produkt zawiera cenne witaminy z grupy B, które wzmacniają organizm w czasie wysiłku intelektualnego, przyczyniają się do zmniejszenia uczucia zmęczenia i znużenia oraz wspierają prawidłowe działanie układu nerwowego.

Polifenole na cukrzycę

Polifenole wykazują korzystne działanie na poziom glukozy we krwi. Wiele badań na zwierzętach i ograniczona ilość badań na ludziach wykazały, że związki te mają właściwości hipoglikemiczne, czyli obniżające stężenie glukozy. Dodatkowo wspomagają wydzielanie insuliny oraz mogą poprawiać wrażliwość tkanek na ten hormon. 

Wszystkie te mechanizmy mogą być pomocne w uzupełnieniu terapii cukrzycy, jednak nie zastąpią leków przeciwcukrzycowych.

Polifenole na skórę

Polifenole roślinne wykazują również wiele korzystnych właściwości na skórę, m.in.:

  • ograniczają stan zapalny w obrębie skóry;
  • chronią przed nadmiarem wolnych rodników powstających w skórze pod wpływem promieniowania UV;
  • wykazują właściwości antybakteryjne;
  • wspierają prawidłowy wzrost włosów.

Jakie produkty są bogate w polifenole?

Do produktów z polifenolami zalicza się głównie żywność pochodzenia roślinnego. Gdzie są polifenole? Przede wszystkim w warzywach i owocach, nasionach, orzechach i olejach roślinnych. Mniejsze ich ilości znajdują się w przyprawach, napojach owocowych, kawie i herbatach (np. w białej herbacie).

Polifenole w warzywach

Warzywa to jedne z najbogatszych źródeł polifenoli. Do warzyw bogatych w polifenole zalicza się m.in.:

  • kapustę czerwoną, brokuły – zawierające kempferol i kwercetynę;
  • cebulę, czosnek – zawierające kwercetynę i cyjanidynę;
  • natka pietruszki i pietruszka – bogate we flawony i flawonole;
  • kapary – zawierające flawonole;
  • czerwoną paprykę, pomidory, szpinak, seler.

Polifenole w owocach

Owoce, podobnie jak warzywa, zalicza się do produktów bogatych w polifenole. Wśród nich szczególne znaczenie mają:

  • ciemne winogrona, jabłka, czereśnie, porzeczki, truskawka, żurawina, jagody i maliny – będące źródłem flawonoli, kwercetyny i kempferolu;
  • cytryny – będące źródłem flawonów, luteoliny i apigeniny;
  • pomarańcze i grejpfruty – w których znajdują się flawonony, hesperydyna i naringenina;
  • brzoskwinie bogate w katechiny, flawonole i antocyjany;
  • aronia, czarny bez, borówka, jeżyny, owoce granatu, poziomki – bogate w antocyjany, cyjanidynę i delfinidynę.

Gdzie jest najwięcej polifenoli?

Najwięcej polifenoli w owocach ma aronia – aż 4,2 g w 100 g suchego ekstraktu z owocu. Z kolei warzywem, gdzie polifenoli jest najwięcej, jest nać pietruszki, zawierająca ok. 13,6 g w 100 g suchej masy. Na drugim miejscu znajdują się kapary i korzeń pietruszki, mające 310 mg w 100 g.

Ile wynosi dzienne zapotrzebowanie na polifenole?

Na chwilę obecną nie ustalono jednego dziennego zapotrzebowania na polifenole. Przyjmuje się, że ilości powyżej 600 mg na dobę, a najlepiej mieszczące się w przedziale od 1 do 2 g na dobę, mają właściwości ochronne na układ krążenia. 

Czym grozi nadmiar polifenoli?

Nadmiar polifenoli może być przyczyną wielu problemów ze zdrowiem. Związki te mogą wchodzić w interakcje z dotychczas stosowanymi lekami, zmieniając ich stężenie we krwi bądź ograniczając ich skuteczność. 

Dodatkowo efektem nadmiaru polifenoli może być:

  • zahamowanie aktywności enzymów trawiennych;
  • inhibicja „dobrych” bakterii jelitowych;
  • wpływ na gospodarkę hormonalną organizmu;
  • utrudnienie wchłaniania żelaza z przewodu pokarmowego;
  • działanie mutagenne i sprzyjające rozwojowi nowotworów.

Bibliografia:

Zeng J., Hao J., Yang Z., i in., Anti-Allergic Effect of Dietary Polyphenols Curcumin and Epigallocatechin Gallate via Anti-Degranulation in IgE/Antigen-Stimulated Mast Cell Model: A Lipidomics Perspective, „Metabolites” t. 13 nr 5 (2023), DOI: https://doi.org/10.3390/metabo13050628, https://www.mdpi.com/2218-1989/13/5/628.

Singh A., Sébastien Holvöet, Annick Mercenier, Dietary polyphenols in the prevention and treatment of allergic diseases, „Clinical & Experimental Allergy” t. 41 nr 10 (2011), DOI: https://doi.org/10.1111/j.1365-2222.2011.03773.x, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/21623967/.‌

Mohsen Meydani, Hasan S.T., Dietary Polyphenols and Obesity, „Nutrients” t. 2 nr 7 (2010), DOI: https://doi.org/10.3390/nu2070737, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3257683/.

Martinez K., Mackert J., McIntosh M., Polyphenols and Intestinal Health, „Elsevier eBooks” (2017), DOI: https://doi.org/10.1016/b978-0-12-805376-8.00018-6, https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/B9780128053768000186.

Vauzour D., Dietary Polyphenols as Modulators of Brain Functions: Biological Actions and Molecular Mechanisms Underpinning Their Beneficial Effects, „Oxidative Medicine and Cellular Longevity” t. 2012 (2012), DOI: https://doi.org/10.1155/2012/914273, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3372091/.

Naheed Aryaeian, Sara Khorshidi Sedehi, Tahereh Arablou, Polyphenols and their effects on diabetes management: A review, „Medical journal of the Islamic Republic of Iran” t. 31 nr 1 (2017), DOI: https://doi.org/10.14196/mjiri.31.134, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6014790/.

 Sun M., Deng Y., Cao X., i in., Effects of Natural Polyphenols on Skin and Hair Health: A Review, „Molecules” t. 27 nr 22 (2022), DOI: https://doi.org/10.3390/molecules27227832, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9695112/.

Sara Edyta Gheribi, Związki polifenolowe w owocach i warzywach [na:] „ResearchGate”, https://www.researchgate.net/publication/301561264_Zwiazki_polifenolowe_w_owocach_i_warzywach, 2011 r.

Aikaterini Kapolou, Karantonis H.C., Rigopoulos N., Koutelidakis A.Ε., Association of Mean Daily Polyphenols Intake with Mediterranean Diet Adherence and Anthropometric Indices in Healthy Greek Adults: A Retrospective Study, „Applied sciences” t. 11 nr 10 (2021), DOI: https://doi.org/10.3390/app11104664, https://www.mdpi.com/2076-3417/11/10/4664.

 Aleksandra Duda-Chodak, Tomasz Tarko, Possible Side Effects of Polyphenols and Their Interactions with Medicines, „Molecules” t. 28 nr 6 (2023), DOI: https://doi.org/10.3390/molecules28062536, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10058246/.