Miedź to pierwiastek, który pełni wiele istotnych funkcji w ludzkim organizmie. Wpływa na działanie układu nerwowego i krążenia, przyczynia się do produkcji melaniny, która jest opowiedziana m.in. za kolor naszej skóry. Jakie są inne właściwości miedzi? W jakich produktach jej szukać i jak objawia się jej niedobór i nadmiar? Wyjaśniamy!

Co jest miedź?

Miedź jest pierwiastkiem zaliczanym do mikroelementów. Oznacza to, że jej dobowe zapotrzebowanie nie przekracza 100 miligramów.

Pierwiastek ten występuje w organizmie w śladowych ilościach. Mimo to jest niezwykle ważny do jego prawidłowego funkcjonowania, a zarówno niedobór, jak i nadmiar mogą mieć poważne konsekwencje dla zdrowia.

Właściwości miedzi w organizmie

Miedź jest składnikiem licznych enzymów, uczestniczy w produkcji neuroprzekaźników i syntezie składników tkanki łącznej oraz prawidłowym tworzeniu naczyń krwionośnych[1].

Miedź na odporność

Wśród właściwości miedzi wymienia się wspieranie prawidłowego funkcjonowania układu odpornościowego.

Pierwiastek ten uczestniczy m.in. w syntezie immunoglobulin, cytokin oraz dba o niezakłócony przebieg podziałów komórek odpornościowych, m.in. limfocytów i neutrofili[2].

Miedź na układ nerwowy

Miedź ma również wpływ na funkcjonowanie układu nerwowego. Pierwiastek ten uczestniczy m.in. w syntezie neuroprzekaźników, procesie tworzenia osłonek mielinowych nerwów i reguluje procesy zapalne[3].

Miedź na mózg

Właściwości zdrowotne miedzi to również wspieranie prawidłowego funkcjonowania mózgu. Nic w tym dziwnego, ponieważ ten narząd jest magazynem ok. 9 proc. całej zawartości miedzi organizmu człowieka. Miedź m.in. wspomaga procesy poznawcze, uczenie się i myślenie[4].

Miedź na kości

Wśród funkcji miedzi wymienia się również jej wpływ na prawidłowe działanie kości. Pierwiastek ten reguluje aktywność komórek kostnych oraz wspiera procesy tworzenia tkanki kostnej przez komórki kościotwórcze (osteoblasty)[5].

Miedź na skórę

Miedź ma również wpływ na utrzymywanie w zdrowiu skóry. Uczestniczy m.in. w syntezie kolagenu oraz procesach powstawania nowych naczyń krwionośnych[6].

Miedź na krzepliwość krwi

Miedź uczestniczy również w procesie krzepnięcia krwi. Sprzyja prawidłowej aktywacji czynników krzepnięcia oraz przyczynia się do utrzymywania odpowiedniej krzepliwości krwi[7].

Miedź jako antyoksydant

Dane naukowe dotyczące tego, czy miedź pełni funkcję antyoksydantu w organizmie, nie dają jednoznacznej odpowiedzi na to pytanie.

Jedni badacze twierdzą, że zbyt mała ilość miedzi w organizmie sprzyja rozwojowi silnego stresu oksydacyjnego. Może to sugerować, że miedź ma właściwości antyoksydacyjne. Jest to prawdopodobnie związane z jej obecnością w centrum enzymatycznym dysmutazy ponadtlenkowej – ważnego enzymu o działaniu przeciwrodnikowym.

Jednak zauważono również, że nadmiar miedzi również zwiększa produkcję wolnych rodników tlenowych i nasila stres oksydacyjny.

Kluczowy zatem dla prawidłowego funkcjonowania organizmu jest jej odpowiedni poziom. Odchylenia w stronę zarówno wyższych, jak i niższych wartości będą skutkowały zaburzeniami w funkcjonowaniu określonych procesów[8].

Ile wynosi dzienne zapotrzebowanie na miedź?

Dzienne zapotrzebowanie na miedź zależy od wieku, natomiast nie ma na nie wpływu płeć. Zwiększa się ponadto u kobiet w okresie ciąży i karmienia piersią.

Przedstawia się ono następująco:

  • noworodki i niemowlęta do 6 miesiąca życia – 200 mikrogramów (mcg);
  • niemowlęta 7-12 miesiąc życia – 220 mcg;
  • dzieci 1-3 lata – 340 mcg;
  • dzieci 4-8 lat – 440 mcg;
  • dzieci 9-13 lat – 700 mcg;
  • dzieci 14-18 lat – 890 mcg;
  • dorośli powyżej 19 roku życia – 900 mcg;
  • kobiety w ciąży – 1000mcg;
  • kobiety karmiące piersią – 1300 mcg[9].

Źródła miedzi

Do produktów bogatych w miedź zalicza się przede wszystkim owoce morza, nasiona, orzechy oraz mięso. Duże jej ilości można znaleźć również w gorzkiej czekoladzie, grzybach shiitake oraz ziemniakach razem ze skórką[10].

Odpowiednia, zbilansowana dieta wystarcza zazwyczaj do zaspokojenia zapotrzebowania organizmu na miedź. Gdy jest to zbyt trudne, można wspomóc się dobrej jakości suplementami diety.

Jednym z nich jest Bodymax Active, który obok miedzi zawiera także szereg innych mikroelementów oraz witamin. W swoim składzie ma również ekstrakt z żeń-szenia, który zmniejsza zmęczenie, wspomaga sprawność fizyczną i psychiczną.

Niedobór miedzi

Niedobór miedzi występuje bardzo rzadko. Najczęściej rozwija się w wyniku nieprawidłowego wchłaniania tego pierwiastka w żołądku, które może mieć różnorodne przyczyny. Niedobór miedzi daje wiele różnorodnych objawów i podejrzewa się, że może mieć poważne konsekwencje dla zdrowia.

Przyczyny niedoboru miedzi

Wśród przyczyn niedoboru miedzi wymienia się przede wszystkim wszelkie stany, które mogą ograniczać wchłanianie miedzi z żołądka. Mogą się więc z nim zmagać osoby chore na celiakię czy po przebytej operacji zmniejszenia żołądka.

Ponadto u osób, które przyjmują na co dzień duże ilości suplementów zawierające cynk, może rozwinąć się niedobór miedzi. Dzieje się tak, ponieważ cynk utrudnia wchłanianie tego pierwiastka. Istnieje również zespół genetyczny, którego objawem jest niedobór miedzi – jest to tak zwana choroba Menkesa[11].

Objawy niedoboru miedzi

Do objawów niedoboru miedzi zalicza się m.in.:

  • anemię;
  • hipopigmentację skóry;
  • hipercholesterolemię;
  • zaburzenia funkcjonowania tkanki łącznej;
  • osłabienie kości, osteoporozę;
  • nieprawidłowy metabolizm lipidów;
  • zaburzenia równowagi;
  • zwiększone ryzyko infekcji. 

Skutki niedoboru miedzi

Obecnie trwają intensywne badania nad określeniem długofalowych skutków niedoboru miedzi na organizm człowieka.

Ze względu na obecność w wielu enzymach, niedobór miedzi będzie wiązał się z upośledzeniem przebiegu ważnych dla organizmu procesów, m.in. może wpływać na osłabienie kości i przyczyniać się do rozwoju osteoporozy.

Podejrzewa się także, że w wyniku zmian w gospodarce lipidowej zwiększa ryzyko wystąpienia chorób układu krążenia.

Niektórzy badacze twierdzą również, że niedobór tego pierwiastka może sprzyjać chorobie Alzheimera[12]. Nie ma jednak na chwilę obecną wystarczającej ilości danych, aby móc jednoznacznie to potwierdzić.

Nadmiar miedzi

Nadmiar miedzi jest niezwykle groźny dla zdrowia i życia. Najczęściej dochodzi do niego przy pracy z materiałami zawierającymi ten pierwiastek. Zatrucie miedzią daje szereg objawów i wymaga natychmiastowego wdrożenia leczenia. Bez terapii ok. jeden na czterech pacjentów umiera.

Przyczyny nadmiaru miedzi

Nadmiar miedzi w organizmie najczęściej jest wynikiem nieszczęśliwych wypadków. Dawniej pojawiał się m.in. po przypadkowym wypiciu zanieczyszczonej miedzią wody lub w wyniku gotowania kwasowych potraw w miedzianym naczyniu.

Źródłem toksycznego poziomu miedzi może być również spożycie pestycydów. Ponadto nadmiar miedzi może pojawić się u chorych z chorobą Wilsona – wrodzonym zaburzeniem metabolizmu miedzi, prowadzącym do akumulacji tego pierwiastka w organizmie[13].

Objawy i skutki nadmiaru miedzi

Zatrucia o ciężkim przebiegu mogą być przyczyną niewydolności serca, nerek i wątroby, methemoglobinemii i encefalopatii[14], a w skrajnych przypadkach może nastąpić zgon.

Przy odpowiednio szybkiej reakcji możliwe jest ustabilizowanie funkcji wątroby, nerek i serca, co zwiększa znacząco szanse na przeżycie chorego.

Zatrucia miedzią i/lub jej podwyższony poziom w organizmie mogą dawać wiele objawów. Zalicza się do nich m.in.:

  • bóle brzucha;
  • nudności;
  • wymioty, również świeżą krwią;
  • smoliste stolce;
  • żółtaczka;
  • nadmierne pragnienie;
  • biegunka;
  • zielono-niebieskie domieszki w stolcu;
  • obniżenie nastroju;
  • zmęczenie;
  • rozdrażnienie[15].

Bibliografia:

[1] Office of Dietary Supplements – Copper [na:] „Nih.gov”, https://ods.od.nih.gov/factsheets/Copper-HealthProfessional/#h3, 2013 r.

[2] Percival S.S., Copper and immunity, „The American Journal of Clinical Nutrition” t. 67 nr 5 (1998), DOI: https://doi.org/10.1093/ajcn/67.5.1064s, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/9587153/.

[3] An Y., Li S., Huang X., i in., The Role of Copper Homeostasis in Brain Disease, „International Journal of Molecular Sciences” t. 23 nr 22 (2022), DOI: https://doi.org/10.3390/ijms232213850, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9698384/.‌

[4] Ibidem

[5] Mariangela Rondanelli, Milena Anna Faliva, Infantino V., i in., Copper as Dietary Supplement for Bone Metabolism: A Review, „Nutrients” t. 13 nr 7 (2021), DOI: https://doi.org/10.3390/nu13072246, https://www.mdpi.com/2072-6643/13/7/2246.

[6] Gadi Borkow, Using Copper to Improve the Well-Being of the Skin, „Current Chemical Biology” t. 8 nr 2 (2015), DOI: https://doi.org/10.2174/2212796809666150227223857, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC4556990/.

[7] Forma A., Agnieszka Markiewicz-Gospodarek, Aleksandra Górska, i in., The Role of Zinc and Copper in Platelet Activation and Pathophysiological Thrombus Formation in Patients with Pulmonary Embolism in the Course of SARS-CoV-2 Infection, „Biology” t. 11 nr 5 (2022), DOI: https://doi.org/10.3390/biology11050752, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC9138256/.

[8] An Y., Li S., Huang X., i in. op. cit.

[9] Office of Dietary Supplements, op. cit.

[10] Ibidem

[11] Ibidem

[12] Ibidem

[13] Royer A., Sharman T., Copper Toxicity [na:] „Nih.gov”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK557456/, 27 marca 2023 r.

[14] Ibidem

[15] Ibidem