Kofeina jest jedną z najbardziej popularnych i legalnych substancji o właściwościach stymulujących. Można zaryzykować stwierdzenie, że w postaci kawy spożywana jest niemal w każdym zakątku świata. Jakie są właściwości kofeiny i ile działa w ludzkim organizmie? Wyjaśniamy!
Czym jest kofeina?
Kofeina jest związkiem chemicznym z grupy metyloksantyn, zaliczanym do alkaloidów purynowych. Działa poprzez wiązanie się z receptorem dla adenozyny, w wyniku czego blokuje jego działanie.
Kofeina w czystej, naturalnej postaci ma postać białego proszku. Natomiast najczęściej jest przyjmowana pod postacią kawy, herbaty czy też gorzkiej czekolady.
Jak działa kofeina?
Kofeina działa poprzez modyfikację receptorów adenozynowych w mózgu. Ze względu na to, że rozpuszcza się zarówno w wodzie, jak i w tłuszczach, przechodzi z łatwością przez barierę krew-mózg do tkanki mózgowej. Po połączeniu się z receptorem adenozyny blokuje jego działanie, co w efekcie daje uczucie pobudzenia i znosi senność.
Receptory adenozynowe występują jednak nie tylko w mózgu, ale także w licznych narządach, m.in. w sercu, naczyniach krwionośnych, oskrzelach, przewodzie pokarmowym i w nerkach. Odpowiada to za pozostałe efekty przyjmowania kofeiny, w tym szybsze bicie serca, podwyższenie ciśnienia tętniczego, przyspieszony pasaż jelitowy czy zwiększenie oddawania moczu.
Czy kofeina jest zdrowa?
Okazuje się, że kofeina nie jest tak straszna, jak do tej pory przedstawiały ją niektóre źródła. Przez wiele lat utrzymywał się pogląd, że wpływ kofeiny na organizm jest raczej negatywny – wielu badaczy utrzymywało, że zwiększa ciśnienie tętnicze i przyczynia się do rozwoju chorób układu krążenia. Obecnie wiadomo, że nie jest to prawda.
Kofeina przyjęta jednorazowo przez osoby, które wcześniej nie piły regularnie kawy, faktycznie chwilowo zwiększa ciśnienie. Jednak po kilkunastu-kulkudziesięciu minutach wraca ono do normy. Natomiast u wprawionych kawoszy wypicie filiżanki kawy nie wpływa na ciśnienie tętnicze.
Dodatkowo okazuje się, że regularne picie kawy w umiarkowanych ilościach zmniejsza ryzyko sercowo-naczyniowe, w tym ryzyko chorób serca, zawału serca czy udaru mózgu.
Właściwości kofeiny
Do najbardziej znanych i cenionych właściwości kofeiny zalicza się jej korzystny wpływ na koncentrację, pamięć, myślenie i nastrój. Nie jest to jednak jej jedyny efekt w organizmie.
Kofeinę stosuje się również jako dodatek do leków przeciwbólowych, ma również pozytywne działanie na tempo metabolizmu, kondycję skóry czy potencję.
Kofeina na zmęczenie
Podstawowym działaniem kofeiny jest ograniczanie, a czasem całkowite niwelowanie uczucia zmęczenia. Dzieje się tak dzięki blokowaniu adenozyny w ośrodkowym układzie nerwowym, w tym w mózgu. Ten efekt kofeiny jest najlepiej odczuwalny po ok. 45 minutach od wypicia kawy, natomiast może utrzymywać się do kilku godzin.
Kofeina na ból
Adenozyna i receptory adenozynowe uczestniczą również w przesyłaniu impulsów bólowych. Kofeina, blokując je, może wykazywać właściwości przeciwbólowe i zwiększać efekt przeciwbólowy innych leków. Z tego powodu chętnie jest dodawana do preparatów z lekami o właściwościach przeciwzapalnych i uśmierzających ból.
Kofeina na metabolizm
Wśród właściwości kofeiny wymienia się również jej wpływ na metabolizm. Przyspiesza ona bowiem tempo przemian metabolicznych zarówno u osób z prawidłową masą ciała, jak i osób z nadwagą.
Może być więc przyjmowana wspomagająco przy próbach zrzucenia nadmiernych kilogramów. Warto jednak pamiętać, że żadna substancja nie zastąpi odpowiedniej diety i aktywności fizycznej.
Kofeina na poprawę nastroju
Tym, co daje kofeina organizmowi, jest również lepszy nastrój. Dawki rzędu 200-250 mg przyczyniają się do poprawy samopoczucia. Mają jednak swoje efekty uboczne w postaci trudności z zasypianiem, co na dłuższą metę może być przyczyną niewyspania i pogorszenia nastroju.
Po przyjęciu jednorazowo więcej niż 600 mg kofeiny może pojawić się nasilony lęk i drżenia.
Kofeina na skórę
Kofeina jest również związkiem, który często wchodzi w skład kosmetyków do pielęgnacji skóry. Ma on właściwości usprawniające przepływ krwi w mikrokrążeniu, co zwiększa nawilżenie i napięcie skóry.
Dodatkowo ma właściwości antyoksydacyjne i może chronić przed powstawaniem nadmiaru wolnych rodników w wyniku promieniowania UV.
Kofeina na potencję
Regularne picie kawy może również przyczynić się do poprawy potencji i zwiększenia libido.
Kofeina zwiększa przepływ krwi w prąciu, poprawiając erekcję i wydłużając czas jej trwania. W dodatku dzięki efektowi stymulującemu może zwiększyć popęd seksualny.
W czym jest kofeina?
Kofeinę można znaleźć przede wszystkim w produktach takich jak:
- kawa, zarówno ziarnista, jak i rozpuszczalna;
- herbata biała, czarna i zielona;
- ziarna kakaowca;
- gorzka czekolada;
- nasiona koli;
- yerba mate;
- owoce guarany;
- napoje i drinki energetyczne;
- tabletki i proszki z kofeiną.
Jeśli chcemy mieć więcej energii w ciągu dnia, możemy sięgnąć po suplement diety Bodymax Przypływ Energii.
Zawarte w składzie ekstrakt z korzenia żeń-szenia, kofeina, magnez i witaminy z grupy B dodają energii, wspomagają sprawność psychofizyczną i zmniejszają zmęczenie.
Jak długo działa kofeina?
Kofeina wypita w kawie zaczyna działać już po 10 minutach, jednak jej najwyższe stężenie jest osiągane po około 45-60 minutach.
Eliminowana jest z organizmu po ok. 3-5 godzinach. To, jak długo działa kofeina, jest uwarunkowane jej łatwą i niemal 100% przyswajalnością z przewodu pokarmowego, sprawnym metabolizmem w wątrobie i dość szybkim tempem usuwania przez nerki.
Skutki uboczne stosowania kofeiny
Kofeina zazwyczaj nie wywołuje poważnych skutków ubocznych u osób zdrowych. Działania niepożądane mogą być bardziej nasilone u osób predysponowanych, np. pacjentów z chorobami serca, cukrzycą czy problemami z ciśnieniem.
Do skutków ubocznych kofeiny zalicza się m.in.:
- lęk, niepokój, rozdrażnienie, drżenie, trudności z zaśnięciem;
- napady gorąca, czerwienienie twarzy;
- skurcze i drżenia mięśni;
- objawy ze strony przewodu pokarmowego (np. bóle brzucha, nudności, biegunka);
- tachykardia, arytmia.
W zaawansowanych przypadkach mogą wystąpić m.in.: halucynacje, psychoza, padaczka, niedokrwienie i uszkodzenie mięśni.
Bibliografia:
Coffee and your blood pressure – Harvard Health [na:] „Harvard Health”, https://www.health.harvard.edu/heart-health/coffee_and_your_blood_pressure, 9 marca 2014 r.
Mendoza M.F., Ralf Martz Sulague, Posas-Mendoza T., Lavie C.J., Impact of Coffee Consumption on Cardiovascular Health, „The Ochsner journal” t. 23 nr 2 (2023), DOI: https://doi.org/10.31486/toj.22.0073, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC10262944/.
Alireza Baratloo, Alaleh Rouhipour, Mohammad Mehdi Forouzanfar, i in., The Role of Caffeine in Pain Management: A Brief Literature Review, „Anesthesiology and Pain Medicine” t. 6 nr 3 (2016), DOI: https://doi.org/10.5812/aapm.33193, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5018099/.
Acheson K.J., Zahorska-Markiewicz B., Ph. Pittet, i in., Caffeine and coffee: their influence on metabolic rate and substrate utilization in normal weight and obese individuals, „The American Journal of Clinical Nutrition” t. 33 nr 5 (1980), DOI: https://doi.org/10.1093/ajcn/33.5.989, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/7369170/.
US) M., Marriott B.M., Effects of Caffeine on Cognitive Performance, Mood, and Alertness in Sleep-Deprived Humans [na:] „Nih.gov”, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/books/NBK209050/, 2023 r.
Andrzej Przemysław Herman, Caffeine’s Mechanisms of Action and Its Cosmetic Use, „Skin Pharmacology and Physiology” t. 26 nr 1 (2012), DOI: https://doi.org/10.1159/000343174, https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23075568/.
https://www.facebook.com/verywell, Does Coffee Improve Erectile Dysfunction? [na:] „Verywell Health”, https://www.verywellhealth.com/caffeine-and-erectile-dysfunction-5199882, 2021 r.