Problemy z koncentracją i pamięcią u dzieci mogą wynikać z wielu przyczyn – zarówno rozwojowych, jak i środowiskowych. Istnieje wiele skutecznych sposobów na poprawę ich zdolności poznawczych, które w połączeniu z odpowiednią dietą, ustabilizowanym rytmem dnia oraz ćwiczeniami umysłowymi stanowią cenne wsparcie. Sprawdź, co możesz zrobić już dziś, aby wspomóc rozwój mózgu swojego dziecka.

Jakie czynniki wpływają na pamięć i koncentrację dziecka?

Zdolności poznawcze dziecka są kształtowane przez wiele zmiennych, a jedną z podstawowych jest jakość snu. Dzieci w wieku szkolnym potrzebują od 9 do 11 godzin snu na dobę – jego brak prowadzi do rozdrażnienia, zmniejszenia zdolności skupienia oraz gorszej pamięci [1]. Istotna jest także genetyka, która warunkuje indywidualny poziom koncentracji i pamięci.

Dużą rolę odgrywają również emocje – chroniczny stres lub napięcia rodzinne mogą wpływać negatywnie na zdolność zapamiętywania. Zmiana środowiska, presja szkolna, a także przebodźcowanie technologią (telewizja, gry komputerowe, smartfony) zaburzają rozwój układu nerwowego i osłabiają zdolność skupienia uwagi [2]. Dlatego tak ważne jest stworzenie dziecku spokojnego, sprzyjającego nauce otoczenia.

Jakie mogą być przyczyny zaburzeń pamięci i koncentracji u dzieci?

Zaburzenia koncentracji i pamięci mogą mieć wiele przyczyn. Do najczęstszych należą:

  • stres – szczególnie wynikający z napięć domowych, konfliktów rówieśniczych czy trudności adaptacyjnych,
  • niedobory witamin, zwłaszcza z grupy B (B1, B6, B12), żelaza, magnezu i kwasów omega-3 – istotnych dla rozwoju mózgu [3],
  • nieprawidłowa dieta – bogata w cukry proste i przetworzoną żywność może obniżać zdolność koncentracji,
  • przebodźcowanie – nadmiar ekranów i hałasu ogranicza możliwość skupienia się.
  • zaburzenia neurologiczne i poznawcze, takie jak ADHD, zaburzenia integracji sensorycznej, depresja dziecięca, lęki czy nerwice,
  • zaburzenia snu, m.in. bezdech senny, bezsenność czy nieregularny rytm dnia,
  • zaburzenia somatyczne, jak anemia czy niedotlenienie organizmu, które osłabiają funkcjonowanie mózgu,
  • czynniki genetyczne – dzieci rodziców z problemami uwagi również mogą przejawiać podobne trudności [4].

Kiedy pogorszenie koncentracji i pamięci powinno martwić?

U młodszych dzieci (np. w wieku 6–7 lat) trudności z koncentracją bywają naturalnym etapem rozwoju. Problem pojawia się wtedy, gdy objawy nie ustępują mimo wsparcia środowiska i zmiany nawyków. Rodziców zaalarmować powinny szczególnie poniższe objawy[5]:

  • ciągłe rozkojarzenie i niezdolność skupienia się na zadaniach,
  • problemy z doprowadzaniem czynności do końca,
  • lekceważenie szczegółów, nieuwaga,
  • trudności w organizacji nauki i czasu,
  • zapominanie, gubienie rzeczy,
  • impulsywność i łatwe rozpraszanie się bodźcami.

Jeśli takie objawy utrzymują się ponad 6 miesięcy, warto skonsultować się ze specjalistą – psychologiem, neurologiem lub pedagogiem, którzy mogą przeprowadzić profesjonalną diagnozę [5].

Jak dieta wpływa na pamięć i koncentrację u dzieci?

Prawidłowo zbilansowana dieta to fundament nie tylko dobrego zdrowia i samopoczucia, ale także podstawa dla sprawnego działania mózgu. Aby wesprzeć prawidłowy rozwój systemu nerwowego dziecka, należy włączyć do diety składniki, takie jak[6]:

  • magnez – wpływa na przewodnictwo nerwowe, tonizując je. Można go znaleźć w pestkach dyni, kaszy gryczanej, soi, fasoli i szpinaku,
  • witaminy z grupy B – regulują funkcje poznawcze i chronią przed stresem. Bogatym źródłem są jaja, nabiał, rośliny strączkowe, kiełki, wątróbka,
  • witamina D – wspiera procesy poznawcze. Naturalnie syntetyzowana w skórze pod wpływem słońca, ale występuje też w tranie, tłustych rybach i żółtkach jaj [7].
  • kwasy tłuszczowe omega-3 – niezbędne dla neuronów, budują komórki nerwowe. Najwięcej znajduje się ich w rybach morskich (łosoś, sardynki, śledź), oleju lnianym, orzechach.

Warto również wspomóc dietę dziecka suplementami – Bodymax Bodymisie to smakowe żelki zawierające witaminy A, B6, B12, C, D, które wspomagają odporność, a także kwas foliowy, który wspiera pamięć i koncentrację. Ich skład został opracowany z myślą o potrzebach rozwijającego się układu nerwowego dzieci.

Jak poprawić pamięć i koncentrację u dziecka? Skuteczne sposoby

Styl życia i czynniki środowiskowe mają niebagatelny wpływ na kondycję całego organizmu – w tym także układu nerwowego i mózgu. O co należy zadbać, aby wesprzeć dziecięcą pamięć i koncentrację?

Zachęcanie i motywowanie do aktywności fizycznej

Regularny ruch dotlenia mózg i poprawia plastyczność neuronalną. Jazda na rowerze, pływanie czy taniec  stymulują koordynację i pamięć ruchową, z kolei sporty zespołowe (piłka nożna, siatkówka) dodatkowo rozwijają funkcje społeczne i umiejętność współpracy.

Stworzenie sprzyjającego nauce otoczenia dla dziecka

Ciche, uporządkowane miejsce z ograniczoną ilością bodźców pomoże dziecku w skupieniu się. Biurko powinno być dobrze oświetlone, a telewizor czy smartphone wyłączony na czas nauki.

Wspieranie aktywności umysłowej dziecka

Czytanie książek, gry planszowe, krzyżówki, łamigłówki czy wspólne rozwiązywanie zagadek to doskonałe ćwiczenia na pamięć i koncentrację, a także wspaniały pomysł na wspólne spędzanie czasu i zacieśnianie więzi z dzieckiem

Ćwiczenie pamięci i koncentracji dziecka

Jest wiele ciekawych metod ułatwiających porządkowanie i zapamiętywanie informacji. Niektóre z doskonałych i wypróbowanych technik to:

  • metoda Loci zwana pałacem pamięci [8] – dziecko wizualizuje sobie bezpieczną przestrzeń, w której umieszcza informacje do zapamiętania. (np. wyobraża sobie swój pokój, w którym na półkach “odkłada” informacje)
  • mapy myśli – wizualne uporządkowanie informacji przy pomocy graficznych, kolorowych schematów[9],
  • technika „zegarowa” (pochodząca z metody Pomodoro) – dziecko skupia uwagę przez 15 minut, potem krótka przerwa. Dzięki regularnym przerwom mózg ma czas na przetworzenie informacji i regenerację, co zmniejsza rozkojarzenie i frustrację [10].

Wprowadzenie prawidłowego rytmu dnia dziecka

Utrzymanie stałego, zdrowego rytmu dnia jest jednym z najważniejszych fundamentów wspierających pamięć i koncentrację u dzieci. Mózg młodego człowieka najlepiej funkcjonuje wtedy, gdy ma jasno wyznaczone pory snu, nauki, aktywności fizycznej i odpoczynku. 

Brak regularności w codziennym harmonogramie może prowadzić do przemęczenia, rozkojarzenia, problemów z pamięcią oraz zaburzeń koncentracji. Stałe pory snu, posiłków i nauki wpływają na stabilizację rytmu biologicznego i zmniejszenie rozkojarzenia. Warto też unikać ekranów minimum godzinę przed snem.

Problemy z koncentracją i pamięcią u dzieci to wyzwanie, z którym mierzy się wielu rodziców. Choć często wynikają one z naturalnego etapu rozwoju, warto obserwować dziecko i reagować, gdy trudności się utrzymują. Odpowiednia dieta, aktywność fizyczna, wsparcie emocjonalne, a także stworzenie dobrych warunków do nauki i zabawy mogą znacząco poprawić zdolności poznawcze. 

Pamiętaj też, że w przypadku utrzymujących się objawów warto skonsultować się ze specjalistą. Wspierając dziecko kompleksowo, pomagasz mu budować solidne fundamenty pod przyszłe sukcesy edukacyjne i emocjonalne.

Bibliografia:

  1. Owens JA. Insufficient sleep in adolescents and young adults: an update on causes and consequences. Pediatrics. 2014;134(3):921-932.
  2. Christakis DA. Interactive media use at younger than the age of 2 years: time to rethink the American Academy of Pediatrics guideline? JAMA Pediatr. 2014;168(5):399–400.
  3. Kennedy DO. B Vitamins and the Brain: Mechanisms, Dose and Efficacy—A Review. Nutrients. 2016;8(2):68.
  4. American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5®). 2013.
  5. Tucha L, Tucha O, Lange KW. Diagnosing attention deficit hyperactivity disorder in adults. Neuropsychiatric Disease and Treatment. 2010;6:653–664.
  6. RANE, Bhushan Rajendra. Fruits and foods to improve kids brain health. In : Nutraceutical Fruits and Foods for Neurodegenerative Disorders. Academic Press, 2024. p. 63-75.
  7. Eyles DW, Burne TH, McGrath JJ. Vitamin D, effects on brain development, adult brain function and the links between low levels of vitamin D and neuropsychiatric disease. Front Neuroendocrinol. 2013;34(1):47–64.
  8. Legge, E., Madan, C. R., Ng, E. T., & Caplan, J. B. (2012). Building a memory palace in minutes: Equivalent memory performance using virtual versus conventional environments with the Method of Loci. Acta Psychologica, 141(3), 380–390.
  9. D’Antoni, A. V., Zipp, G. P., Olson, V. G., & Cahill, T. F. (2010). Does the mind map learning strategy facilitate information retrieval and critical thinking in medical students? BMC Medical Education, 10(61)
  10. Cirillo, F. (2006). The Pomodoro Technique. Francesco Cirillo Company..